Bạch Đích là xã vùng cao biên giới của huyện Yên Minh, cách trung tâm huyện khoảng 35 km, có địa bàn rộng, nơi sinh sống của 12 dân tộc thiểu số (Dân tộc Nùng chiếm 63%, còn lại là các dân tộc khác như: Dao, Tày, Mông, Cờ Lao, Giấy...) đời sống của nhân dân còn nhiều khó khăn. Quán triệt và học tập triển khai thực hiện Chỉ thị 09- CT/TU, ngày 10/5/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy và Nghị quyết số 27- NQ/TU, ngày 01/5/2022 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Hà Giang thực hiện xóa bỏ hủ tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân các dân tộc tỉnh Hà Giang giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030; Chương trình số 13- CTr/HU, ngày 30/6/2021 của Ban Thường vụ Huyện ủy về thực hiện Chỉ thị 09- CT/TU, ngày 10/5/2021 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp Đảng bài trừ các hủ tục lạc hậu ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Đảng ủy xã Bạch Đích đã thành lập Ban chỉ đạo xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trên địa bàn do đồng chí Bí thư Đảng ủy xã làm Trưởng ban (gọi tắt là Ban Chỉ đạo 38). Ngay sau khi thành lập, Ban chỉ đạo đã ổn định tổ chức và đi vào hoạt động, xây dựng kế hoạch thực hiện theo từng năm, triển khai cho cán bộ, đảng viên và các hộ gia đình trên địa bàn xã ký cam kết thực hiện chỉ thị 09; tham mưu cho Đảng ủy xã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thống nhất với quan điểm đó là: “Quán triệt nắm chắc văn bản trên, gắn công tác tuyên truyền, phổ biến với xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện nghị quyết phù hợp. Yêu cầu cán bộ, đảng viên, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, các ngành, các tổ chức chính trị từ xã đến các thôn, cơ quan phải gương mẫu đi đầu trong việc thực hiện xóa bỏ hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu. Đặc biệt, trong vấn đề xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, vấn đề tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, liên quan đến tổ chức đám tang và người chết phải được đưa vào áo quan và đưa đi chưa chôn cất ngay không để kéo dài nhiều ngày quá 48 giờ... huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động hộ gia đình để tạo sự đồng thuận cao trong tổ chức thực hiện”.

Qua hơn 2 năm thực hiện Nghị quyết số 27- NQ/TU, ngày 01/5/2022 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh thực hiện xóa bỏ hủ tục, tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh trong nhân dân các dân tộc tỉnh Hà Giang giai đoạn 2022-2025, đạt được những kết quả quan trọng, công tác tuyên truyền được triển khai với nhiều hình thức, biện pháp phong phú và đa dạng như: tuyên truyền trực tiếp, gián tiếp, phát tờ rơi, thông qua hệ thống loa truyền thanh đến các thôn bản hay sân khấu hóa trong tổ chức và tham gia hội thi tuyên truyền xóa bỏ hủ tục, phong tục tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh cấp xã, cấp huyện tổ chức đạt hiệu quả cao (năm 2022). Đặc biệt năm 2023, Bạch Đích đạt kết quả nổi bật, tạo bước đột phá trong công tác tuyên truyền vận động thành công 03 hộ gia đình người Nùng có người chết trong tháng 9 âm lịch đưa thi thể vào áo quan, tổ chức chôn cất ngay trong 24 giờ, không như trước đây để thi hài người chết nhiều ngày trên mặt đất, không chôn, gây ô nhiễm môi trường, kinh hãi ở nhiều thôn dân cư bởi mùi hôi thối vây quanh cả cánh rừng và nỗi “khiếp sợ” không dám vào rừng sản xuất, thăm nom nương ruộng khi hộ gia đình người Nùng có người chết trong tháng 9 âm lịch không chôn mà để thi thể người chết trên mặt đất đợi sang tháng 10, được ngày tốt mới hạ huyệt chôn cất theo phong tục… ngoài ra, hủ tục giết mổ nhiều gia súc, gia cầm, tổ chức đám ma linh đình, kéo dài ngày gây lãng phí, tốn kém được đẩy lùi tạo bước đột phá, chuyển biến mạnh mẽ trong xóa bỏ hủ tục, phong tục tập quán lạc hậu, xây dựng nếp sống văn minh ở Bạch Đích năm 2023.

Ông Phạm Xuân Phương, Bí thư Đảng ủy, Trưởng ban chỉ đạo 38 xã Bạch Đích cho biết: “Để nhân dân địa phương từ bỏ hủ tục, phong tục đã tồn tại bao đời nay, nhất là thay đổi suy nghĩ của những người lớn tuổi, người già, người có uy tín trong các dòng họ, uy tín trong cộng đồng dân cư không phải là việc làm đơn giản, một sớm một chiều, nói làm được ngay mà cần phải có thời gian, nhiều giải pháp, đòi hỏi phải kiên trì, bền bỉ, huy động cả hệ thống chính trị, đẩy mạnh tuyên truyền vận động, phát huy vai trò gương mẫu của cán bộ, đảng viên và người có uy tín đi đầu làm trước mới có kết quả. Riêng đối với việc xóa bỏ hủ tục người Nùng chết tháng 9 không chôn, điểm nhấn quyết định và kinh nghiệm của xã đã làm đó là phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng, trong đó không thể thiếu vai trò của đội ngũ thầy mo, thầy cúng trên địa bàn. Tiếng nói của họ trong cộng đồng như hơi thở cuộc sống tạo nên bước đột phá”.

Để giúp người dân thay đổi nhận thức, xóa bỏ hủ tục “người Nùng chết tháng 9 âm lịch không chôn” xã đã chỉ đạo huy động tổng hợp cấp ủy chính quyền, mặt trận tổ quốc và các tổ chức hội, đoàn thể: Hội Cựu chiến binh, Hội nông dân, Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, Hội nghệ nhân dân gian, đồng thời phối hợp chặt chẽ với Đồn Biên phòng Bạch Đích và thôn giúp đỡ, hỗ trợ gia đình có người chết tổ chức tang lễ theo phong tục. Để đẩy lùi tiến tới xóa bỏ nạn tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống trên địa bàn, cấp ủy, chính quyền xã cũng huy động cả hệ thống chính trị từ xã đến thôn tuyên truyền đến đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín, lãnh đạo các trường học và giáo viên chủ nhiệm tuyên truyền cho học sinh, thanh niên và gia đình hiểu rõ tác hại hậu quả xấu của việc tảo hôn và hôn nhân cận huyết đến giống nòi, sức khỏe, trí tuệ, đạo đức và vi phạm pháp luật để từ đó nhân dân nâng cao nhận thức, tiến tới xóa bỏ hủ tục lạc hậu này. Đặc biệt, chính quyền xã không làm các thủ tục đăng ký kết hôn, không cho tổ chức tiệc cưới nếu như vợ chồng chưa đủ tuổi. Mặt khác, hương ước, quy ước từng thôn sẽ có biện pháp xử lý thích hợp. Trường hợp cố tình vi phạm, cấp ủy chính quyền sẽ có chế tài mạnh tay theo quy định pháp luật để đủ sức răn đe. Tuy nhiên, quan điểm của cấp ủy, chính quyền địa phương lấy tuyên truyền giáo dục thuyết phục là chính” ông Phạm Xuân Phương cho biết thêm.

Là một trong những đảng viên, hộ gia đình gương mẫu đi đầu trong tuyên tuyền vận động gia đình và đồng bào xóa bỏ các hủ tục phong tục tập quán lạc hậu, ông Lưu Mìn Kháng (56 tuổi, dân tộc Nùng, cư trú tại thôn Lùng Vái, xã Xã Bạch Đích) chia sẻ với chúng tôi: “Tôi thấy chủ trương của cấp ủy, chính quyền các cấp xóa bỏ hủ tục lạc hậu là rất đúng. Đầu tháng 8/2023, xã Bạch Đích có tổ chức hội nghị đẩy mạnh thực hiện xóa bỏ hủ tục lạc hậu xây dựng nếp sống văn minh, tôi cũng được tham dự. Tôi thấy cái gì tốt ta phải tiếp thu, phải học thôi, ở dưới xuôi họ cũng tổ chức nhanh gọn, văn minh mà. Không thể theo nếp cũ mãi được. Tôi có mẹ đẻ 79 tuổi, dân tộc Nùng, chết trong tháng 9 âm lịch, được cấp ủy, chính quyền xã, thôn đến gặp gỡ, động viên chia buồn và phối hợp giúp đỡ tổ chức lễ tang. Gia đình đã bàn bạc đưa mẹ tôi ra đồng chôn cất ngay trong 24 giờ, rồi tổ chức đám ma ngay sau đó. Gia đình cũng chỉ mổ 01 con trâu, 01 con lợn để làm ma. Không như trước đây, theo phong tục làm ma kéo dài hàng tuần, giết mổ nhiều gia súc. Năm nọ, ở thôn có đám mổ nhiều gia súc, ăn uống linh đình, sau tổ chức đám xong, con dâu mới về bỏ nhà đi luôn vì nhìn thấy “nợ nhiều trâu, lợn” quá không trả được, thế làm ra thì ít, ăn uống hoang phí nên nghèo mãi thôi”.

Tiểu phẩm tuyên truyền vận động hộ gia đình xoá bỏ hủ tục lạc hậu được thể hiện bằng hình thức sân khấu hoá

Có thể nói, với sự vào cuộc tích cực, chủ động, quyết liệt của cấp ủy, chính quyền trong tuyên truyền vận động, cộng hưởng từ ý chí quyết tâm, đồng tình, ủng hộ cao trong nhân dân, tin tưởng rằng từ những kết quả đã đạt được, những hủ tục phong tục tập quán lạc hậu vốn tồn tại trong nhận thức của nhân dân bao đời nay sớm được đẩy lùi, xóa bỏ thay vào đó là nếp sống văn minh, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp các dân tộc lưu truyền mãi với thời gian. Khi những hủ tục được xóa bỏ, cùng với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước trong thực hiện các chính sách dân tộc và miền núi, 3 chương trình mục tiêu quốc gia là tiền đề, đòn bẩy để đồng bào có thể vững bước xây dựng cuộc sống mới ấm no, hạnh phúc... đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, củng cố quốc phòng an ninh, từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, thực hiện có hiệu quả phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”.